Stomaverpleegkundigen Annette Gardien en Jeanette Nomden gingen drie weken naar Kenia om te helpen bij de stomazorg in een lokaal ziekenhuis. ‘De eerste patiënt draagt als opvangsysteem een boterhamzakje vastgeplakt met tape.’
3 september 2019, Schiphol Het is zover…. Ons avontuur gaat beginnen. Heel veel zin in!
5 september 2019, Kakamega, Kenia We krijgen een rondleiding door het ziekenhuis van stomaverpleegkundige Bilha. Het ziet er aan de buitenkant best aardig uit, maar aan de binnenkant zo oud… Het is groot, het heeft 370 bedden, maar soms hebben ze 500 patiënten. Dan liggen er twee patiënten in één bed! Dat kunnen wij ons toch niet voorstellen!? Nog iets interessants om te delen is het verhaal van een 10-jarig meisje dat vier maanden geleden zeer ziek werd opgenomen. Het meisje had de ziekte van Crohn en heeft een stoma gekregen die intussen weer is opgeheven. Ze is genezen, maar ze mag het ziekenhuis niet verlaten totdat de rekening is betaald. Haar ouders hebben het geld niet. Hoe bizar, de rekening wordt zo alleen maar hoger. De uitleg die wij kregen is dat ze bang zijn dat iedereen straks zegt geen geld te hebben om de rekening te betalen. Bijna niemand is verzekerd in Kenia, omdat de mensen het niet kunnen betalen. Als je in het ziekenhuis komt, betaal je 100 Keniaanse shilling, ongeveer 1 euro. De overige kosten betaal je later. Ook hebben we het geboortecentrum bezocht. Wat een chaos was het daar! Zoveel zwangere vrouwen, zoveel baby’s. In de gang lag een pasgeboren baby. Niemand keek er naar om en de moeder lag nog op de recovery na een keizersnede. Iedereen was druk met andere vrouwen om te helpen met bevallen. Wij vinden het voor vandaag genoeg en realiseren ons maar al te goed dat we blij mogen zijn dat ons bedje in Nederland staat.
8 september 2019 In het weekend zijn we vrij en kunnen we van het mooie land genieten. Want Kenia is echt prachtig. Wat is het groen en wat een mooie mensen! Zaterdag maakten we een wandeling door een oerwoud met een gids. Hij wees ons op bloemen, vlinders, vogels en bomen die wij normaal gesproken voorbij zouden zijn gelopen. Ook heel veel aapjes gezien. Zij waren banger voor ons dan wij voor hen.
9 september 2019 Vandaag huisbezoeken bij stomadragers. Dit is niet gebruikelijk, maar het wordt als uitzondering gedaan om ons te laten zien hoe de mensen leven en ook dat de patiënten die het ziekenhuis bezoeken van heinde en ver komen. Stomalife in Kenia! We gaan op pad met een oude ambulance, over ongelooflijk slechte wegen, met veel gaten in de weg. We worden door elkaar geschud en kunnen alleen maar denken: hoe kan zo’n ambulance patiënten vervoeren! De eerste patiënt die we bezoeken heeft al 22 jaar een stoma. Ze draagt als opvangsysteem een boterhamzakje vastgeplakt met tape. Haar huid is redelijk oké. Wat zou deze vrouw geholpen zijn als ze kon leren spoelen, maar helaas kan dat niet. Er is geen schoon water beschikbaar. We laten een paar stomazakjes achter, maar straks zijn ze op en vervalt ze in het oude patroon. De tweede patiënte is ook een vrouw met een blijvend colostoma. Zij woont echt in the middle of nowhere, samen met haar zoon. Eigenlijk zou deze vrouw nabehandeling moeten krijgen. Maar er is geen geld en geen vervoer naar het ziekenhuis. Je begrijpt nu goed dat mensen te laat naar het ziekenhuis gaan of niet op hun na-controle komen. Geen geld, maar ook het vervoer is een groot probleem. Terwijl wij in Nederland al vaak te doen hebben met patiënten die na een ziekenhuisopname thuis weer trappen moeten lopen. Op de terugweg gaan we langs het hotel van Bilha. Zij is niet alleen stomaverpleegkundige maar runt ook nog een hotel. Heel bijzonder om te zien. We zetten haar thuis af, en dat allemaal met die oude ambulance. Wat een enerverende dag was dit weer.
10 september 2019 Vandaag gaan we lopend naar het ziekenhuis. Voorheen werden we gebracht en gehaald, maar dit willen we niet meer. Het is maar vijf kilometer. Gelijk een goede warming-up, want we missen het sporten wel. We hebben veel bekijks: twee blanke verpleegkundigen in uniform. We zijn echt een bezienswaardigheid. Vandaag staat in het teken van scholing. We hebben een schema gemaakt over onderwijs en vandaag staat deel 1 op het programma. Er zijn ongeveer 15 verpleegkundigen van de afdeling chirurgie en de operatiekamer. Er werd een grotere opkomst verwacht, maar het is hier niet anders dan bij ons. Op het laatste moment komen er een aantal niet, omdat de patiëntenzorg altijd voorgaat. En zo hoort het ook! In overleg oefenen we vandaag de soorten stoma’s, de operatietechnieken en de basis stomazorg. Hoe leuk is het als na de presentatie een dansje wordt gedaan als dank! Er ligt op de intensive care een patiënt die gisterennacht is geopereerd en daar gaan we in groepjes van zeven de stomazorg op oefenen. We vinden dit heel wat voor de patiënt. Onverwachts een stoma gekregen en dan zoveel mensen aan het bed, en ook nog eens twee blanke verpleegkundigen. Maar onze collega’s willen graag in de praktijk oefenen en ze voelen zich zo vereerd met ons. Het verwisselen van het systeem doen we maar één keer en niet meerdere keren. Dit zou te belastend zijn voor de patiënt. Stomamaterialen zijn er trouwens ook niet veel. Voor iedere patiënt zijn maar drie colozakjes aanwezig. Als deze op zijn, worden er creatieve oplossingen bedacht. Zoals een katheterzak waar een gat in wordt geknipt en als stomazakje fungeert, of doeken, of boterhamzakjes met tape, zoals we al eerder hebben gezien. De stomamaterialen worden maar twee keer per jaar aangevuld en op is op. Hoe dan ook: wel leuk om deze patiënt de komende week te volgen en te zien hoe zij dit doen en tegelijk de theorie in praktijk brengen. Ook dit wordt dus weer vervolgd…
19 september 2019 Een hoge werkdruk vanwege te veel patiënten is de oorzaak van de slechte rapportages hier. Wonden en stoma’s worden nauwelijks benoemd, maar wat wil je ook… Een verpleegkundige die verantwoordelijk is voor 30 patiënten en soms wel 50. Drie patiënten in één bed! Dagdiensten van 8 uur ’s ochtends tot 6 uur ’s avonds en een gecombineerde avond/nachtdienst van 6 uur ’s avonds tot de volgende ochtend 8 uur. De verpleegkundigen krijgen geen onregelmatigheidstoeslag en werken op uitzendbasis. Als ze niet werken, krijgen ze geen geld. Wij kunnen ons dat toch niet voorstellen! De verpleegkundigen willen weten hoe het bij ons is geregeld. We vertellen het en laten foto’s van onze ziekenhuizen zien. We schamen ons wel voor zoveel luxe… Daarna wisselen we met iedereen telefoonnummers uit. Ze willen zo graag Nederland een keer bezoeken en bij ons komen kijken. Maar ik zou niet weten hoe. Morgen is het onze laatste dag in het ziekenhuis. We hebben, samen met de verpleegkundigen, een aanbeveling geschreven die we gaan presenteren. Ook hebben we overlegd of de verpleegkundigen een certificaat kunnen krijgen voor het volgen van onze lessen de afgelopen weken. Ze komen in hun eigen tijd. Er wordt ons verteld dat hier geen geld voor is. We zijn benieuwd.
20 september 2019 Vandaag de laatste dag in het ziekenhuis van Kakamega. We beginnen met een les over plaatsbepaling, zodat de verpleegkundigen bij acute operaties ook de stomaplaats kunnen aftekenen. Daarna nemen we afscheid van een aantal patiënten. En ten slotte is er een officiële slotceremonie. We doen onze aanbevelingen en lichten deze toe. De managers beloven dat er een stomapoli wordt gestart, zodat patiënten die uit het zieken- huis zijn ontslagen ook nog kunnen worden gevolgd. Er wordt in overleg met Bilha naar stomamateriaal gekeken. De manager houdt een mooie toespraak waarin hij benadrukt dat Kenia niet is te vergelijken met Nederland, maar dat zij wel naar dat niveau hopen te gaan. Dat heeft veel tijd nodig, maar iedere kleine stap is een stap in de goede richting. Mooi gezegd, vinden wij. De deelnemers krijgen gelukkig toch een certificaat. Wat fijn, een blijk van waardering! De dag wordt afgesloten met een drankje, een cakeje en heeeeeeel veel foto’s. Dit is dus het einde van ons verblijf in Kakamega. We hebben een prachtige tijd gehad. Vele mooie, ontroerende, grappige, frustrerende en soms ook verdrietige dingen meegemaakt. Prachtige Keniaanse mensen ontmoet, voor wie we heel veel waardering hebben. Met zo weinig middelen en zo weinig personeel proberen ze toch zo goed mogelijke zorg te bieden. Heel veel respect.
Met steun van het ziekenhuis
De reis naar Kenia van Annette Gardien en Jeanette Nomden is geregeld met financiële steun van Grenzeloos Reinier. Dit is een initiatief van hun werkgever, de Reinier Haga Groep waar zij werken. Grenzeloos Reinier ondersteunt bij vrijwilligerswerk in landen waar goede zorg niet altijd vanzelfsprekend is. Verder hebben Annette en Jeanette alles zelf geregeld: goedkeuring om te werken in het ziekenhuis, logies en de reis. Zij onderzoeken of ze een stichting kunnen oprichten, zodat in Kagamega standaard stomamateriaal aanwezig is en niet af en toe.
Tekst en foto’s: Annette Gardien
