Huidproblemen rondom de stoma komen vaak voor. Toch trekt maar een op de vijf stomadragers aan de bel. Zonde! ‘Al is het maar roodheid of wat pukkeltjes: kom naar de poli!,’ zeggen stomaverpleegkundigen Annette Gardien en Barbara Weterings.
Pijn. Jeuk. Roodheid. Eczeem. Ontstekingen, wondjes: zo’n 60 tot 70 procent van de mensen met een stoma heeft weleens last van huidproblemen rondom de stoma. Die kunnen het dagelijks leven behoorlijk beïnvloeden. Of de nachten, want jeuk en pijn kunnen je tot wanhoop drijven en je uit je slaap houden. Bovendien ontstaan door de problemen sneller lekkages doordat het stomamateriaal niet goed kan worden aangebracht. Gevolg: de klachten verergeren.
Ligging stoma
Barbara Weterings en Annette Gardien zijn stomaverpleegkundigen in het HagaZiekenhuis. Als zich een patiënt bij hen meldt met huidproblemen, gaan de radertjes in hun hoofden draaien om de oorzaak te achterhalen. ‘We gaan onze checklist langs. Om te beginnen: is het probleem al bij de bron ontstaan of pas later?’ zegt Annette.
‘Oftewel: ligt het aan de manier waarop de stoma is aangelegd? Ligt de stoma onder huidniveau of is de nippel (het ‘roosje’) te kort, dan steekt hij niet ver genoeg in het stomazakje en is een aangepast systeem nodig. En bij mensen met overgewicht ligt de stoma vaak in een ‘kuil’, waardoor het moeilijker is om het stomamateriaal aan te laten sluiten. Ook dan zijn er aanpassingen nodig om te voorkomen dat er ontlasting onder de plak komt en de huid irriteert. Denk bijvoorbeeld aan een pastaring of een plak met een bolling’
Gevoelige huid
‘Los daarvan is de huid een orgaan dat wil kunnen ademen. Met een stomazakje wordt hij 24 uur per dag afgeplakt. En de ene huid is gevoeliger dan de andere. Zo speelt er meer mee. Transpireert iemand bijvoorbeeld veel of weinig?’, vertelt Annette. ‘Stomadragers willen graag materiaal met een zo dun mogelijke huidplak, omdat dat comfortabeler zit. Alleen nemen dergelijke plakken minder vocht op, waardoor ze vaker huidproblemen geven. Mensen die vrij veel transpireren, hebben meer baat bij een traditionele, dikkere huidplaat met hydrocolloïd.’
Andere oorzaken
Terug naar het opsporen van de oorzaak. Barbara: ‘We vragen altijd of er iets veranderd is de laatste tijd, waardoor het probleem kan zijn ontstaan. Is iemand bijvoorbeeld aangekomen of afgevallen, waardoor de buik is veranderd en daarmee ook de ligging van de stoma? Heeft de persoon in kwestie een lagere weerstand dan normaal?
Als er stress of een andere disbalans is in het leven, uit zich dat namelijk vaak lichamelijk. De een krijgt hoofdpijn of last van zijn rug, de ander jeuk of huidirritatie zoals eczeem.’ Ook kan het onderliggende ziektebeeld de oorzaak zijn van huidklachten. Zo komt jeuk vaker voor bij mensen met nierfunctiestoornissen.
Voorzichtig verwijderen
Stomadragers mogen van Barbara en Annette tijdens het bezoek aan de stomapoli zelf het stomamateriaal verwijderen. ‘Daaraan zien wij veel. Wordt het materiaal voorzichtig van boven naar beneden van de huid gepeld met behulp van een nat gaasje? Of wordt het – ráts – eraf getrokken zonder de huid te ondersteunen?’ Het duo ziet dat laatste vaak gebeuren. ‘Helaas, want zo gaat de huid kapot. Die wordt als het ware gestript, tot bloedens toe.’
Lekkages
Aan hoe het stomamateriaal eruit ziet nadat het een poosje is gedragen, kunnen de stomaverpleegkundigen aflezen of het goed past en of het op de juiste manier wordt gebruikt. ‘We zien dan bijvoorbeeld een plooi of rimpel op een bepaalde plek, of dat het materiaal scheef is aangebracht. Ook als de mal – de opening van de huidplaat – te groot of te klein is, kan dat lekkages opleveren. Dan zie je een nattige, aangevreten rand aan de plak. De ontlasting komt dan precies rondom de stoma in contact met de huid,’ licht Barbara toe.
Aanpassingen en instructies
Is duidelijk waar het aan ligt, dan puzzelen de stomaverpleegkundigen samen met hun patiënt om tot een goede oplossing te komen. Het materiaal kan worden aangepast zodat het beter aansluit en lekkages verleden tijd zijn. Soms is het een goed idee om te wisselen van materiaal. En als het nodig is, krijgt de stomadrager opnieuw instructies: hoe haal je materiaal eraf zonder de huid te beschadigen?
‘Blijven de huidproblemen, dan zijn er speciale crèmes, poeders, sprays en lotions beschikbaar om de huid te beschermen. Welk middel het beste is voor jou, hangt van verschillende factoren af. Ook luistert het gebruik ervan nauw. Gebruik deze middelen daarom altijd alleen in overleg met je stomaverpleegkundige’, adviseert Barbara.
Aan de bel trekken
Zo zijn er alles bij elkaar veel mogelijkheden om het probleem op te lossen of te verlichten. Toch zoekt maar twintig procent van de stomadragers professionele hulp als er iets mis is. Barbara: ‘We maken vaak mee dat mensen denken dat hun klachten normaal zijn. Dat lekkages erbij horen, bijvoorbeeld.
En zaken als het ‘stripeffect’, waarbij de huid ontveld raakt door het materiaal te snel te verwijderen, sluipen er in de loop der tijd in. Sommige mensen zien het niet eens, omdat het langzaam zo is gegroeid. Net zoiets als ogen die langzaam achteruit gaan; je merkt pas hoe slecht je bent gaan zien als je bij de opticien een oogtest doet.’
Barbara en Annette kunnen het niet vaak genoeg benadrukken: neem altijd contact op met een stomaverpleegkundige als je huid er anders uitziet dan normaal. ‘Al is het maar roodheid of een pukkeltje: trek aan de bel. Een stoma mag ook nooit pijn doen.’
Niet zelf dokteren
‘We krijgen regelmatig de vraag: is het wel nodig dat een stomadrager met huidklachten naar het ziekenhuis gaat? Kan de huisarts dit niet oplossen? Ons antwoord: nee. Er zijn relatief weinig mensen met een stoma in Nederland, ongeveer 38.000. Je kunt niet verwachten dat je huisarts de benodigde specialistische kennis heeft. We zien helaas regelmatig dat een huisarts zegt: ‘Ik schrijf je zelf wel een zalfje voor’. Maar dat werkt niet: door zo’n zalf plakt het materiaal niet meer, krijg je lekkage en heb je weer of meer problemen. Dat hoef je dus niet te accepteren. Vraag je huisarts altijd om een verwijzing naar de stomaverpleegkundige.’
Zelf dokteren is om dezelfde reden ook niet verstandig. ‘We zien daardoor veel problemen ontstaan. Bijvoorbeeld omdat iemand menthol- of talkpoeder is gaan gebruiken. Je moet alleen producten nemen die speciaal zijn ontwikkeld voor stoma’s.’
Dit artikel is afkomstig uit ons ledenmagazine Vooruitgang. Vind jij het interessant om vaker dit soort interviews en verdiepende artikelen te lezen? Word dan lid van de Stomavereniging en je ontvangt vier keer per jaar dit prachtige en informatieve magazine.
