Een derde van de Nederlanders vindt het lastig om uitleg van artsen of verpleegkundigen te begrijpen. De Stomavereniging ontwikkelde daarom praatkaarten en animatiefilmpjes. Met eenvoudige plaatjes en in korte teksten wordt uitgelegd wat er aan de hand is. ‘Als je informatie over je ziekte of gezondheid niet goed begrijpt, kan dat grote gevolgen hebben.’
Bijna een derde van de mensen in Nederland heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat betekent dat zij moeite hebben met informatie over ziekte en gezondheid. Het gaat onder meer om mensen die niet goed kunnen lezen of schrijven, of die de Nederlandse taal nog niet goed beheersen.
Maar ook stress of ziekte doen iets met je vermogen om medische informatie te begrijpen, vertelt Christel van Batenburg, beleidsmedewerker bij de Stomavereniging. ‘Als je een levensbedreigende ziekte hebt of iets anders meemaakt wat traumatisch is, word je overspoeld door wat er op je afkomt. Je hebt bijvoorbeeld kanker, je darm moet er deels uit, je krijgt behandelingen, medicijnen en misschien wel een stoma. Dat is te veel tegelijkertijd om te bevatten. Zeker als je ook nog wordt overspoeld door emoties.’
Ingewikkeld taalgebruik
Bovendien is het taalgebruik van zorgverleners soms behoorlijk ingewikkeld, vervolgt Christel. ‘We gebruiken in Nederland vooral taal om uitleg te geven, en dan vaak ook nog van een niveau dat je best van goeden huize moet komen om het te kunnen snappen.’
Mensen die het lastig vinden om dit alles te begrijpen, verbloemen dat meestal. Ze schamen zich of houden zich groot. Bijvoorbeeld door begripvol te knikken en geen vragen meer te stellen. Artsen en verpleegkundigen hebben het daarom vaak niet door als hun uitleg niet wordt begrepen. Dat heeft grote gevolgen. Goede begeleiding en uitleg zijn belangrijk om de juiste keuzes te maken. Mensen die dergelijke informatie missen, lopen het risico om behandel- of medicatieadviezen niet goed op te volgen. Ook lopen ze langer door met problemen, zijn ze afhankelijker van anderen en kunnen ze daardoor hun stoma soms minder goed verzorgen, blijkt uit onderzoek.
Verwijderen plak
Christel: ‘We weten bijvoorbeeld allemaal dat stomamateriaal maatwerk is. Maar ook het aanbrengen luistert nauw, net als hoe je een plak van de huid verwijdert en de huid verzorgt. Als je een plak van je huid aftrekt zoals je dat met een pleister doet, gaat de huid langzaamaan stuk en ontstaan er op den duur problemen.’ En dan zeggen behandelaars soms ook nog: u bent wel eigenwijs hoor, u luistert niet naar mijn adviezen. ‘Maar dat is helemaal niet het geval. De patiënt heeft het gewoon niet begrepen en durfde dat niet te zeggen. Dat is schrijnend.’ Met praatkaarten en animaties wil de Stomavereniging dit helpen verbeteren. Er zijn al praatkaarten over darmkanker, colostoma, urinestoma en seksualiteit. En er zijn praatkaarten in de maak over IBD en ileostoma en over bijwerkingen van kankermedicijnen.
Animaties zijn er over colostoma, ileostoma, urinestoma en zorgen voor je huid. Om mensen met een niet-Nederlandse afkomst beter te bereiken, zijn er ook filmpjes met ondertiteling in het Engels, Frans, Turks en Arabisch.
Training zorgverleners
De praatkaarten helpen artsen en verpleegkundigen om beter uitleg te geven. De Stomavereniging ontwikkelde ze samen met Pharos en de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten organisaties (NFK). Bij de ontwikkeling van de praatkaarten is advies gevraagd aan mensen met een stoma, stomaverpleegkundigen, artsen en zogenaamde taalambassadeurs. Taalambassadeurs zijn mensen die zelf laag gezondheidsvaardig zijn en dus medische informatie minder goed begrijpen. Voor zorgverleners zoals artsen en verpleegkundigen organiseert Pharos trainingen. Want hoe herken je een patiënt met lage gezondheidsvaardigheden? En hoe pas je je informatie en uitleg aan? Christel: ‘Het is belangrijk om korte zinnen en eenvoudige woorden te gebruiken, en niet te veel tegelijk te vertellen. Ook moet een verpleegkundige niet verwachten dat iemand alle basiskennis heeft. En het is belangrijk om te checken of de boodschap is aangekomen. ‘Ik wil graag weten of ik het duidelijk heb uitgelegd. Kunt u herhalen wat u moet doen?’ Als je die vraag stelt, voorkom je al veel ellende.’
