Parastomale hernia’s komen vaak voor, bij sommige stoma’s soms zelfs in de helft van de gevallen. Wat kun je eraan doen, en is het te voorkomen? ‘Afvallen en sporten helpen, maar dat is vaak lastig.’
Veel stomadragers krijgen vroeg of laat te maken maken met een parastomale hernia of stomabreuk. Dit is een zwakke plek in de buikwand, naast de stoma. Als gevolg van deze zwakke plek kan een deel van de darm in een zogenoemde ‘breukzak’ terechtkomen. Hierdoor ontstaat een kleine of grotere bolling van de buikwand.
Een parastomale hernia is het gevolg van de operatie waarbij de stoma wordt aangelegd. Hiervoor is het noodzakelijk een gat in de buikwand te maken. De buikwand heeft een sterke spierlaag en een buikvlies, waardoor de organen op hun plek blijven. Dit kan veranderen als er een gat in wordt gemaakt. Er kan dan een uitstulping ontstaan, waardoor op de buik een bobbel verschijnt. Dit komt door druk van binnenuit op de buikwand. De bult verdwijnt als je ligt en wordt groter als je perst. De uitstulping die door een breuk ontstaat, kan de grootte hebben van een tennisbal of zelfs groter. Het stomamateriaal kan gaan lekken als de uitstulping ervoor zorgt dat het stomamateriaal niet goed blijft plakken. Hier is speciaal stomamateriaal voor beschikbaar.
Te zwaar
Mensen die veel hoesten of te zwaar zijn, hebben een grotere kans op een breuk. Dit geldt ook voor mensen die bepaalde medicijnen gebruiken, zoals prednison. Maar verder is het niet te voorspellen wie een stomabreuk krijgt.Ook hoeft niet elke bolling naast of rond een stoma te betekenen dat je een stomabreuk hebt. Twijfel je? Neem dan contact op met je arts of stomaverpleegkundige. Petra Smetsers is een ervaren stomaverpleegkundige in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. Ze maakt deel uit van het Coloplast Ostomy Forum, waarin stomaverpleegkundigen tweemaal per jaar bijeenkomen om te brainstormen over stomamaterialen en ontwikkelingen in de stomazorg. Ze geven daarbij onder meer hun mening over prototypes. ‘Als daar problemen mee zijn, dan worden deze aangepast.’
Parastomale hernia’s komen vaak voor, ziet ook Petra Smetsers. ‘Vooral bij mensen met een eindstandig colostoma: 30 procent in het eerste jaar, en na twee jaar zelfs 50 procent. Dit komt doordat het gaatje in de buikwand in de loop van de medisch tijd groter kan worden, bijvoorbeeld door hoesten of tillen. Maar ook de manier waarop de stoma is aangelegd is van belang voor de kans op een stomabreuk.’
Afvallen en sporten
Overgewicht en te slappe buikspieren kunnen ook de oorzaak zijn van een parastomale hernia. Een recente richtlijn voor verplegenden en verzorgenden zet daarom in op preventie. Maar dat blijkt in de praktijk toch lastig te realiseren. ‘De meeste aandacht bij preventie van een breuk gaat uit naar afvallen en sporten,’ zei chirurg Bob Bloemendaal hierover eerder in Vooruitgang. ‘Dat lukt bij sommige mensen. Maar afvallen is soms erg lastig en sporten ook. Dat laatste vooral vanwege het overgewicht en de beperking in de belasting omdat buikspieren niet te zwaar aangespannen moeten worden.’
Ook Petra geeft aan dat preventie een ingewikkelde zaak is. ‘We werken er wel hard aan, ook pre-operatief. Afvallen en trainen van de buikspieren zorgen ervoor dat je beter bent voorbereid op de operatie. Ook is het goed dat mensen weten hoe ze uit bed moeten komen. We geven ze oefeningen om thuis te doen. En vooral: niet optrekken aan de papegaai in het ziekenhuisbed .’
Steunband of steunbroek
Preventie is ook mogelijk door het gebruik van een steunband of steunbroek. Een steunband helpt mensen die minder sterke buikspieren hebben, maar dan alleen bij inspanning, zoals in de tuin werken, anders worden de buikspieren te slap. Een steunbroek is van elastisch materiaal en wordt vooral na een operatie gebruikt om voldoende steun aan het onderlichaam te bieden. Ook mensen die niet voldoende baat hebben bij een steunband kunnen ermee geholpen zijn.
Je kunt een steunband of steunbroek aanvragen bij de fabrikant of medisch speciaalzaak. Een steunband wordt alleen door je zorgverzekering vergoed als er sprake is van een stomabreuk. De meeste zorgverzekeraars vergoeden twee steunbanden in het eerste jaar en één in de daarop volgende jaren. Wanneer je zorgverlener duidelijk aangeeft waarom je meerdere steunbanden per jaar nodig hebt, worden deze doorgaans vergoed.
Het is echter een probleem dat een breukband en een breukbroek niet preventief worden vergoed, aldus stomaverpleegkundige Petra Smetsers. ‘Zo’n hulpmiddel kan zeker helpen, maar het is aan de prijs. Maar als je daarmee een parastomale hernia voorkomt, dan is dat toch een goed idee, zeker bij inspanning zoals in de tuin werken en sporten. Maar niet iedereen kan of wil dat betalen.’
Opereren?
Opereren is ook een optie, maar in het Catharina Ziekenhuis wordt daar niet snel toe besloten. ‘Je kunt een matje plaatsen voor versteviging. Maar elke ingreep is toch weer een belasting voor de patiënt en een verzwakking van de buik, en daarom blijven we daar het liefst vanaf. Zeker ook als er verklevingen zijn. Uiteindelijk is het natuurlijk de patiënt die beslist, maar meestal geeft een gesprek met de chirurg wel duidelijkheid of een ingreep wenselijk is of niet.’
Het zou het meest ideaal zijn om direct bij de aanleg van de stoma een matje te plaatsen dat de buikwand verstevigt, zegt chirurg Bob Bloemendaal hierover. ‘Ik heb het dan over de kunststof mesh matjes. Daar is ophef over omdat ze voor complicaties kunnen zorgen, met name als ze in contact staan met de darmen. Maar dat gebeurt eigenlijk zelden en dat heeft ook te maken met de manier van plaatsing. Een dergelijke preventieve mat kan het risico op het ontwikkelen van een stomabreuk halveren en de kans op complicaties of infecties is klein.’
Robotchirurgie
Het herstellen van een parastomale hernia is een grote ingreep, waarschuwt ook Bob Bloemendaal: ‘Het is belastend voor mensen. Ze moeten een zware operatie ondergaan om de breuk te herstellen en dan nog is het de vraag of die kans van slagen heeft. Dat kun je beter allemaal voor zijn, maar het kan wel.’
Voor de toekomst ziet Bloemendaal mogelijkheden in de robotchirurgie. ‘Daar ben ik momenteel veel mee bezig en ik geef er ook les in. Je kan veel verfijnder werken en stelt mensen niet bloot aan een complete buikoperatie. Ik denk dat dat goed is, maar de techniek moet nog wel bewezen worden in gedegen onderzoek.’
Problemen bij een breuk
Neem direct contact op met je stomaverpleegkundige of arts bij:
- Een blauw-zwarte verkleuring van de stoma.
- Buikpijn die steeds heviger wordt.
- Geen productie meer van de stoma.
- De zwelling rondom de stoma is rood, warm en pijnlijk.
Tips en adviezen
- Ondersteun je buik met de handen als je hoest, niest of lacht (zeker als je al een breuk hebt).
- Als je tilt, doe dat dan met aandacht. Ga door je knieën, houd het gewicht dichtbij je romp en adem rustig door.
- Afvallen is belangrijk, maar niet aankomen ook. Als je niet oppast, komt er elk jaar een kilo bij en neemt het risico op een breuk toe.
Tekst: Bert Bukman
