Bij operaties in het buikgebied komen nogal eens verkle vingen voor. Regelmatig leiden deze tot darmafsluitingen en andere ernstige klachten. Chirurgen zijn terughoudend met ingrijpen omdat dat de problemen ook kan verergeren. Maar in een enkel geval kan een operatie toch een uitkomst zijn.

Er waren tijden dat er bij veel mensen verklevingen optraden na een buikoperatie voor de aanleg van een stoma. Totdat de meeste chirurgen overstapten naar een andere manier van opereren: laparoscopisch ingrijpen ofwel een kijkoperatie.
Robert Dijkstra, maag-darm chirurg in het Utrechtse St. Antonius Ziekenhuis, legt uit: ‘Je kunt gerust zeggen dat verklevingen bij een open buikoperatie veel vaker optraden en ook regelmatig ernstig waren. Doordat we nu zoveel mogelijk via twee of drie gaatjes in de buik opereren, zien we ook minder verklevingen.’

Niets gevonden

Het is nog altijd niet heel duidelijk hoe en waarom verklevingen optreden. In het verleden was de gedachte dat de leeftijd van patiënten een rol kon spelen, maar bij jonge kinderen traden net zo goed verklevingen op.
‘We weten dus nog altijd niet waarom de ene persoon veel verklevingen heeft en de andere nauwelijks’, aldus Dijkstra. ‘We weten wel dat tientallen jaren geleden werd geopereerd met handschoenen met een bepaald poeder erop. Dat bleek tot meer verklevingen te leiden.’
Er volgden andere experimenten. ‘We hebben geprobeerd te opereren met een soort folie om de darmen, maar een stofje in die folie leidde tot complicaties. Een vloeistof is ook nog wel eens toegepast. Hetzelfde verhaal: het werkt niet goed genoeg. We hebben simpelweg, behalve de laparoscopische ingrepen, niets gevonden om verklevingen te voorkomen.’

In beeld

Ook het in beeld brengen van de verklevingen zelf blijkt lastig. Ze zijn namelijk niet zichtbaar op een CT- of MRI-scan. ‘Ik heb zelf wel eens een echografie toegepast, omdat daarin de beelden bewegen. Als bij het ademen het gedeelte onder de buikwand niet beweegt, zijn er verklevingen, anders niet. Ik bedoel dan: in dat gebied, omdat verklevingen ook elders in de buik kunnen voorkomen.’

Op zich hoeven verklevingen niet direct problemen op te leveren, maar soms veroorzaken ze pijnklachten of zelfs darmafsluitingen. ‘Het mag duidelijk zijn dat nóg een keer opereren eigenlijk uit den boze is. Dat wil je niet omdat er alleen maar meer problemen kunnen optreden. Ik zal er als chirurg alles aan doen om ervoor te zorgen dat dat voorkomen kan worden.’

Samentrekkende bewegingen

Dijkstra werkt vaak met Gastrografin. ‘Dat is een contrastvloeistof voor röntgenfoto’s. Daarbij zie je wat er gebeurt in de darm. Het voordeel van de vloeistof is dat je ook ziet waar mogelijke blokkades of vernauwingen zitten.’
In de darm treden vernauwingen op bij verklevingen omdat de samentrekkende bewegingen van de darm zich ‘in’ de verkleving draaien. Dan ontstaat er een vernauwing of tijdelijke afknelling. Als de darm niet ‘terugdraait’ kan dat leiden tot het afsterven van een stuk darm.
Dijkstra: ‘Ga altijd naar een arts om de situatie te laten beoordelen, want het afsterven van een darm vraagt om een spoedoperatie! Soms kan de vernauwing door toepassing van Gastrografin weer worden opgelost, maar niet iedereen vaart daar wel bij. Er zijn mensen die daarna een tijdlang veel klachten houden, zoals wisselende ontlasting, van obstipatie tot high output, maar ook vermoeidheid.’

Terugkerende darm afsluitingen

Dijkstra wil duidelijk zijn. ‘Bij een deel van de mensen is het probleem naderhand verdwenen of verminderd. Dan is die aanpak de beste geweest. Alleen is dat niet altijd het geval. Ik heb patiënten gezien die jaren kampten met terugkerende darmafsluitingen of veel pijn. Heb je dan als chirurg een oplossing? Eigenlijk niet, nee.’Als arts houd je altijd je twijfels. Wéér opereren wil Dijkstra het liefst vermijden. ‘Ga je als patiënt met die klachten naar een arts, dan zal die bijna altijd zeggen: niét opereren. Dat klopt ook, behalve als het erop lijkt dat een darm aan het afsterven is of er helemaal geen passage meer mogelijk is. Zo sta ik er ook in. Heel soms zit er niets anders op en dan mag je hopen dat het goed uitpakt.’

‘We moeten heel voorzichtig zijn met het buikvlies’

Goed afwegen

Dijkstra schetst een beeld van een patiënt met een vernauwing die steeds op dezelfde plek terugkwam, jaren achtereen. Bij elke controle bleek het weer die plek te zijn. ‘Dan moet je gaan afwegen. Opereren terwijl er veel verklevingen zijn, is uitermate lastig. Een operatie duurt zomaar één tot anderhalf uur langer dan gepland, omdat je heel behoedzaam te werk moet gaan. Doe je dat niet, dan kan een patiënt een darmperforatie krijgen of moet je een darm gaan hechten waarbij je je moet afvragen of dat goed blijft zitten.’

Er kunnen bovendien nogal wat complicaties optreden. ‘De patiënt kan van de regen in de drup komen. Dat wil je niet, maar omdat we nog altijd niet weten waarom verklevingen bij de ene patiënt in ernstige mate optreden en bij de andere niet, kun je de uitkomst van zo’n ingreep dus ook niet voorspellen. Ik heb een patiënt die na lange tijd van haar klachten af is. Maar ik heb ook mensen gezien die er niets mee zijn opgeschoten. Het was een laatste redmiddel en als dat niet werkt, dan is dat bijzonder zuur.’

Beschadiging buikvlies

Er worden nog altijd veel onderzoeken naar verklevingen gedaan, maar een echte oplossing is nog niet gevonden. ‘Tot die tijd moeten we bij buikoperaties heel voorzichtig zijn om beschadigingen aan het buikvlies te voorkomen. Bijvoorbeeld door terughoudend te zijn bij het gebruik van gazen tijdens een operatie, die namelijk minuscule sporen kunnen achterlaten. Alles wat de balans in een buik kan verstoren, kan grote gevolgen hebben.’

Wat is een verkleving?

Een verkleving is eigenlijk littekenweefsel. Net zoals bij uitwendig littekenweefsel wordt de huid (het weefsel) dan stugger. Zo kunnen in het lichaam strengen of vliezen ontstaan. Dat gebeurt aan de buitenkant tussen de darmen, maar ook tussen de buikwand en de darm of tussen de darm en andere organen in de buikholte zoals de baarmoeder. Darmen zijn normaal soepele organen die met samenknijpende draaiende bewegingen hun werk doen. Bij verklevingen gaat er soepelheid van de darm verloren omdat de darm zich als het ware ‘vastdraait’ in de verklevingen. Gebeurt dat, dan is er sprake van een vernauwing of afsluiting van de darm. Dit kan ook gebeuren bij een stoma. Dan heet het een ileus.

Tekst: Rietje Krijnen

Tags:
  • Deel dit bericht via