Het zal je maar gebeuren: dat je stomazakje vol is en je niet naar de wc mag in een winkel, café of restaurant. Vier op de tien buikpatiënten heeft hier weleens mee te maken, en sinds corona gebeurt het nog vaker. De Toiletalliantie, waarbij ook de Stomavereniging is aangesloten, zet zich in voor meer openbare en opengestelde toiletten.
Die ochtend had Anneke met haar gezin lange tijd op het terras van een beachclub gezeten, maar toen ‘s middags haar stomazakje ineens op knappen stond, mocht ze er niet naar het toilet. Anneke legde het personeel uit dat de nood echt aan de man was. Toch werd ze geweigerd, de medewerkers blokkeerden haar zelfs fysiek de toegang tot de toiletten. ‘Zoals alle horeca in Nederland zijn wij verplicht ons aan de coronaregels te houden,’ was het argument. ‘Er zijn zoveel mensen die met een smoesje naar de wc willen.’ Anneke stond perplex: ‘Dit is geen smoesje maar een medische noodzaak. Ik heb niet voor een stoma gekozen. Die is mij overkomen. Gelukkig, want anders was ik er nu niet meer.’ De medewerkers van het strandpaviljoen hielden echter voet bij stuk, waarmee Anneke een serieus probleem had.
Mensonterend
Anneke merkt in haar vriendenkring en op Facebook dat ze sinds de coronacrisis niet de enige is die de toegang tot een toilet is geweigerd. Het gebeurt vaker dan vroeger. Ook Marjon Kranenbarg van de Toiletalliantie hoort schrijnende verhalen. ‘Zo was er een vrouw van 64, die darm incontinentie heeft en het tijdens een korte wandeling niet kon ophouden. Ze mocht nergens naar binnen, en even later zat ze tot aan haar enkels onder de ontlasting. Dat is mensonterend. Er zijn ook mensen die niet verder dan een halve kilometer bij hun huis vandaan durven te gaan.’
Meer dan de helft van de 3,5 miljoen buik- en blaaspatiënten in Nederland blijft vaker thuis uit angst om geen toilet te vinden, blijkt uit onderzoek van de Maag Lever Darm Stichting (MLDS). De Toiletalliantie – een samenwerkingsverband van organisaties zoals ouderenbond KBO-PCOB, Ieder(in) en de Stomavereniging – zet zich in voor meer openbare en toegankelijke toiletten in Nederland, juist om dit soort situaties te voorkomen. Het is een groot probleem, onderstreept Marjon. ‘Als je niet naar een toilet kunt of mag, dóet dat iets met je. Het geeft je het gevoel dat je niet mee mag doen in de maatschappij, dat er voor jou geen plek is.’
Kwetsbaar systeem
Tijdens de lockdown werd duidelijk hoe kwetsbaar ons systeem van openbare toiletten eigenlijk is. Daar zijn er namelijk bar weinig van in Nederland; slechts rond de vierhonderd, verspreid over het land. Mensen zijn buitenshuis vooral afhankelijk van de semi-openbare of opengestelde toiletten, in cafés, restaurants en winkels, maar ook in gemeentehuizen, bibliotheken, zwembaden en buurthuizen. ‘Gaan die dicht, dan kun je nergens meer terecht. Ook een recreatiegebied bezoeken zit er door een gebrek aan toiletten voor veel mensen niet in,’ aldus Marjon.
Eerder dit jaar pleitte de Toiletalliantie in verschillende media voor meer tijdelijke toiletten. De alliantie kreeg daarop reacties van diverse gemeenten. Marjon: ‘De sleutel van dit verhaal ligt daar. Gemeenten kunnen duurzaam beleid maken. Maar ze kunnen ook slim reageren als het allemaal even anders loopt. Zo zetten Alkmaar, Zwolle, ’s-Hertogenbosch en Ermelo toiletwagens neer toen je bij de horeca niet meer naar binnen kon. Dat is pas netjes.’
Om de 500 meter
Het doel van de Toiletalliantie is dat er in Nederland voldoende openbare toiletten komen. Dat wil zeggen: om de 500 meter een toilet in winkelcentra, drukke voetgangers- en recreatiegebieden en in parken.’ Daar ligt dus een taak voor de lokale overheid, maar twee op de drie gemeenten hebben nog geen toiletbeleid. 53 Procent van de gemeenten heeft geen budget voor openbare en opengestelde toiletten, en 39 procent vindt dat ook niet nodig.
Nederland loopt wat dat betreft achter op de rest van de wereld. In landen als de Verenigde Staten, Nieuw-Zeeland en Singapore is wettelijk geregeld dat er om de zoveel meter een openbaar toilet beschikbaar moet zijn. Dichterbij huis, in Frankrijk en Spanje bijvoorbeeld, hebben grote supermarkten al vóór de toegangspoortjes vrij toegankelijke wc’s voor iedereen. Ook zie je in veel landen – onder meer in Scandinavië – op pleinen en bij kruispunten units met openbare toiletten. Marjon Kranenbarg: ‘Zo hoort het ook. Naar het toilet gaan is een eerste levensbehoefte, die mogelijkheid moet er gewoon voor iedereen zijn. Het is gek dat dat in Nederland niet zo’n aandachtspunt is.’
4000 euro
En wat te doen als je ondanks hoge nood wordt geweigerd in de horeca? Marjon: ‘We vragen de horeca toiletten open te stellen. Maar met de coronarichtlijnen is het wel lastiger geworden. Ze mogen je bijvoorbeeld niet binnenlaten voor toiletbezoek als er al dertig mensen in de zaak zijn. Dan kunnen ze een boete van 4000 euro krijgen. Horeca-uitbaters gaan daar allemaal op hun eigen manier mee om, met als risico dat ze sowieso mensen weigeren naar het toilet te laten gaan.’
De Toiletalliantie vraagt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) daarom om concrete richtlijnen voor openbare en opengestelde toiletten. ‘Veel restaurants en cafés zeggen mensen te weigeren op basis van de RIVM-richtlijnen, terwijl die er op dit gebied helemaal niet zijn. Daar moet dus snel een einde aan komen.’
Snel een toilet vinden?
In de HogeNood-app vind je bijna 7000 openbare en opengestelde toiletten in Nederland. Sinds de oprichting van de Toiletalliantie twee jaar geleden is dat aantal verdubbeld, al word je ook bij toiletten in de HogeNood-app vanwege corona soms weggestuurd. Zelf meehelpen om het tekort aan openbare toiletten in jouw gemeente op te lossen? Ga dan naar www.waarkaniknaardewc.nl en laat je gegevens achter. De Toiletalliantie neemt dan contact met je op.
Tekst: Marlies Jansen
