Bij een operatie voor het aanleggen van een stoma krijgt de buikwand een ‘opdonder’. Het is daarna belangrijk om terug in conditie te komen en zelfs van tevoren conditie op te bouwen. Fysiotherapeut Mirjam van de Moosdijk heeft een stoma en weet hoe lastig het is om goed te bewegen. Maar noodzakelijk is het wel.
Tijdens de meest recente online stomadag bood fysiotherapeut en oefentherapeut Cesar Mirjam van de Moosdijk een inkijkje in het me+ Vitaliteitsprogramma. Ze is er erg enthousiast over. ‘We weten dat veel mensen niet gaan bewegen nadat bij hen een stoma is aangelegd, terwijl dat wel enorm belangrijk is. Je herstelt sneller, voorkomt complicaties, behoudt een gezonder gewicht, slaapt beter en vermindert ook nog eens de kans op bijvoorbeeld diabetes en hart- en vaatziekten.’
Het probleem is dat na een stomaoperatie vaak wordt gezegd: neem contact op met een fysiotherapeut. ‘Dat is makkelijker gezegd dan gedaan,’ aldus Mirjam. ‘Waar vind je een geschikte fysiotherapeut? Ik weet dat 80 tot 90 procent van hen geen idee heeft wat te doen met mensen met een stoma. Ik ben zelf fysiotherapeut, maar tijdens de opleiding komen stoma’s niet aan bod. En wat moet je dan als stomadrager?’
Dwarse buikspieren
Ze stond er ooit zelf voor. In 2016 kreeg ze een colostoma. Omdat ze bewegingslessen geeft, wilde ze weer fit worden. Ze wilde ook weten wát ze kon doen. ‘Je moet een hoge buikdruk vermijden en niet te zwaar tillen vanwege het risico op een stomabreuk. Maar je moet wel je – vooral dwarse – buikspieren trainen. Hoe doe je dat?’
Het deed haar denken aan een bevalling. ‘Je weet dat je je bekkenbodemspieren moet trainen, maar die voel je echt niet als je net een kind ter wereld hebt gebracht. Dus hulp en advies zijn zeer welkom. Ik had ook allemaal vragen: kan ik bepaalde oefeningen wel doen? Als ik groepslessen ga begeleiden, mag ik dan buikspieren trainen? Wanneer mag ik daarmee beginnen, en kan ik op mijn buik liggen?’
Me+ Vitaliteitsprogramma
Uiteindelijk stuitte Mirjam op een beweegprogramma van de Engelse Sarah Russell, het me+ Vitaliteitsprogramma. ‘Dat bestaat uit drie fasen. De eerste fase is net na de operatie waarbij de stoma is aangelegd. Je begint met lichte oefeningen in het ziekenhuis. Daarna ga je thuis verder tijdens je herstel en de laatste fase is de opbouw naar meer sporten.’ In 2018 volgde Mirjam het train-de-trainerprogramma van Sarah Russell. Het heeft haar veel gebracht. Ze geeft het programma nu zelf, maar heeft ook plannen voor een uitbreiding. ‘De drie fasen zijn belangrijk, maar ik heb er nog één aan toegevoegd. Dat is de fase waarin je je conditie op peil brengt voordat je de operatie ingaat.’
Marathon
Een zware operatie zoals de aanleg van een stoma is volgens Mirjam vergelijkbaar met het lopen van een marathon: je moet er hard voor trainen en daarna een tijd herstellen. ‘De meeste mensen weten al een tijd van tevoren dat ze geopereerd gaan worden. Als je dan al begint met het trainen van de buikspieren en een goede ademhaling, is het gemakkelijker om dat na de operatie weer op te pakken dan wanneer je nooit iets met je buikspieren hebt gedaan.’
Hoe belangrijk die fase voorafgaand aan de operatie is, licht ze toe: ‘Als je een slechte conditie hebt, betekent dat ook iets voor je verdere leven. Bovendien kun je allerlei complicaties met je stoma krijgen. Iemand die geen goede buikspieren heeft of kampt met overgewicht, loopt meer risico op lekkages. Dat naast de andere, meer bekende gezondheidsrisico’s die weinig bewegen en overgewicht met zich meebrengen.’
Ademhalen
Maar hoe kun je die buikspieroefeningen het beste doen? Zwaardere oefeningen zoals ‘sit-ups’ en ‘planken’ zijn voor mensen met een stoma zeker in het begin niet aan te raden, omdat de buikdruk te hoog wordt. Hoe dan ook is de ademhaling essentieel. ‘Hoesten, niezen en lachen geven veel druk op de buikwand. Maar als je goed leert ademhalen, kun je dat vermijden. Dus met inademen de buik naar buiten laten komen en met uitademen de navel iets naar binnen trekken.’
Probeer ook bij inspanning uit te ademen, want dat verlaagt de buikdruk. ‘Voor je operatie is het belangrijk dat je je bewust wordt hoe je je straks in het ziekenhuis moet omdraaien in bed, en hoe je het bed uitkomt en van een stoel opstaat. Dit ook om ervoor te zorgen dat de buikdruk niet te hoog wordt. Pas als je dat allemaal onder controle hebt, kan je verder.’
Spieren opbouwen
Zwaardere buikspieroefeningen komen bij Mirjam pas aan bod als mensen de ademhaling en dwarse buikspieren onder controle hebben. Daarna is het van belang spieren te leren beheersen. ‘Spieren opbouwen gaat stap voor stap.’ Pas als je echt goed in conditie bent, kun je bijvoorbeeld met gewichten gaan werken. ‘Maar uiteraard is gewoon bewegen ook van belang. Dus wandelen en fietsen. Ga voor beweging die je leuk vindt, dan houd je het makkelijker vol. Bouw het rustig op. Je kunt ook beginnen met tien minuten wandelen of fietsen.’
Eigenlijk vindt Mirjam dat alle sporten en bewegingsvormen mogelijk zijn met een stoma. Zolang ze maar verstandig worden beoefend. Haar wens is om meer fysiotherapeuten en stomaverpleegkundigen op te leiden. ‘Zij zijn de eersten met wie je te maken krijgt en moeten je goede informatie verstrekken. Dat doen ze goed, maar het kan vollediger. Daar wil ik me in de toekomst graag voor inzetten.’
me+ Vitaliteitsprogramma
Het me+ Vitaliteitsprogramma is aan te vragen via ConvaTec (www.convatec.nl) of de Stomavereniging. Voor vragen kun je contact opnemen met Mirjam via www.oefentherapiecranendonck.nl of overleggen met een fysiotherapeut of therapeut Cesar/Mensendieck bij jou in de buurt.
Bekijk het webinar over bewegen
Meer tips over bewegen? En wat je specifiek kunt doen om je buikspieren te trainen bij een stoma? Bekijk het webinar:
Tekst: Rietje Krijnen, Vooruitgang maart 2021
